Het familieportret

De roman Het familieportret  heeft grote indruk op mij gemaakt. Ook nu ik het boek al meer dan een dag uit heb, is het verhaal nog steeds in mijn gedachten. Het is dan ook een heftig boek, een vriendin heeft om die reden besloten niet verder te lezen. Ik had die neiging niet. Integendeel, het boek heeft mij van begin tot eind geboeid.

Nieuw voor mij was dat dit boek wordt afgesloten met een aantal (14) leesvragen. De eerste is: “In welke genre zou je Het familieportret indelen,  bij de oorlogsromans, de liefdesromans of beschouw je het meer als een moeder-dochterroman?” Een lastige vraag! Wel is met deze vraag aangeduid welke drie componenten in het boek voorkomen: oorlog (WOII), liefde en een moeizame moeder-dochterrelatie.

Iets over de inhoud, zonder de essentie weer te geven. Altijd een uitdaging, maar hier zeker. De roman beschrijft twee episodes uit de vorige eeuw: (1) wat zich afspeelt in Weimar, Duitsland, tussen 1939 en 1945, én (2) gebeurtenissen in de Verenigde Staten in de jaren 1996/1997. Afwisselend een aantal hoofdstukken uit het betreffende tijdsbestek. Hoofdpersoon tijdens de Tweede Wereldoorlog is Anna, in Amerika is dat haar dochter Trudy.

Aan het begin van de oorlog is Anna een jonge vrouw. Na een korte liefdesrelatie krijgt zij een dochter. In de oorlog vindt zij werk en onderdak in een bakkerij. Daar maakt ze traumatische dingen mee, die haar voor de rest van haar leven tot een gesloten vrouw maken. Ook als ze na de oorlog naar Amerika verhuizen en Trudy een familieportretje vindt, waarop zij en haar moeder staan, samen met een hoge Duitse officier. Anna kan en wil er niet over praten.

Trudy, de dochter, doceert als hoogleraar geschiedenis aan de universiteit van Minneapolis. Op verzoek van een collega gaat zij meewerken aan een speciaal project. Daarvoor moet zij Duitsers die de oorlog overleefd hebben, interviewen over hun rol en houding in die periode. Deze klus, en het feit dat haar zwijgzame moeder bij haar in huis woont, brengen de vragen over het familieportret weer levensgroot voor de aandacht.

Het boek is met vaart en spanning geschreven. Het einde is verrassend. De leesvragen (die ik graag vooraf had gelezen) houden je gedachten nog lang bij het boek. Iedereen die geïnteresseerd is in verhalen over de Tweede Wereldoorlog en de keuzes die mensen maken, kan ik het boek van harte aanbevelen.

Onlangs las ik een verhaal van iemand, wiens opa tijdens de oorlog lid was van de NSB. Ergens schrijft ze: “als je lang genoeg naar alle foto’s en films kijkt uit die tijd, herkennen we ineens een gezicht. Als we goed kijken zien we niet het gezicht van een NSB-er, een landverrader, een dader. Nee, we zien ons zelf!” Met andere woorden: hoe zou ik gehandeld en gereageerd hebben als ik in hun schoenen stond? Die vraag kun je ook stellen als je dit boek leest.

Het familieportret is geschreven door Jenna Blum (1970, New Jersey), telt 461 pagina’s. In het Nederlands vertaald door Carolien Metaal en in 2010 uitgegeven bij Meulenhoff. ISBN 978-90-125-7925-1.